Posted in ਅਨੁਵਾਦ, ਕਵਿਤਾ, ਵਾਰਤਕ, ਵਿਚਾਰ

ਪੈਗ਼ੰਬਰ

ਲੇਬਨਾਨ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ (ਸੰਨ 1883-1931) ਦੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਪੈਗ਼ੰਬਰ’ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਰਹੱਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚਲੀ ਕਾਵਿ ਰੂਪੀ ਵਾਰਤਕ ਬੜੀ ਸੂਖ਼ਮਤਾ ਨਾਲ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਦੀ ਵਾਰਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਾਰਤਾ ਵੀ ਇੱਕ ਡੂੰਘੀ ਚੁੱਭੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਤੁਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਉਹ ਤਾਂ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ੍ਵੈ-ਤਾਂਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਧੀਆਂ ਹਨ
ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਰਾਹੀਂ ਆਏ ਹਨ
ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਆਏ
ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਬਾਲ ਹਨ
ਫਿਰ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੇ।

ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ
ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ
ਕਿਉਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨਿਰੋਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ
ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਵਾਸ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ
ਕਿਉਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੈ
ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ – ਸੁਫ਼ਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ।

ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਬਣਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੋ
ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਰਗੇ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾ ਰੱਖੋ
ਕਿਉਂ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪੁੱਠੀ ਨਹੀਂ ਚਲਦੀ
ਨਾ ਹੀ ਬੀਤੇ ਹੋਏ ਕੱਲ੍ਹ ਨਾਲ ਠਹਿਰਦੀ ਹੈ।

ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਕਮਾਨ ਹੋ ਜਿਸ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ
ਜਿਊਂਦੇ ਤੀਰਾਂ ਵਾਂਙ ਛੱਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸਾਧਦਾ ਹੈ
ਅਨੰਤ ਦੇ ਪੰਧ ਵੱਲ
ਲਿਫਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ
ਤਾਂ ਜੋ ਦੂਰ ਤਕ ਜਾਣ ਉਸਦੇ ਤੀਰ ਰਵਾਨੀ ਨਾਲ
ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਿਫਣਾ
ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀਆਂ-ਖੇੜੇ ਹੋਣਾ
ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਉੱਡ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤੀਰ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਓਨਾ ਹੀ ਪਿਆਰ ਉਹ ਸਥਿਰ ਕਮਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਹੀ ਇਸ ਵਾਰਤਾ ਨੂੰ ਯੂ ਟਿਊਬ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ:

Processing…
Success! You're on the list.
Posted in ਕਵਿਤਾ, ਸਾਹਿਤ

ਰਾਵੀ

ਇਕੱਲਿਆਂ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦਿਆਂ ਦੌਰਾਨ – ਭਾਵੇਂ ਕਿਤੇ ਘੁੰਮਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵਾਂ ਜਾਂ ਕਿਤੇ ਕੰਮ ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵਾਂ ਜਾਂ ਮੈਂ ਵੈਲਿੰਗਟਨ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਗਾਹ ਰਿਹਾ ਹੋਵਾਂ, ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਔਡੀਬਲ (Audible) ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸੁਣਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ।

ਪਰ ਕਦੀ ਕਦੀ ਇਹ ਵੀ ਚਿੱਤ ਕਰ ਉਠਦਾ ਹੈ ਗੀਤ ਵੀ ਸੁਣੇ ਜਾਣ ਤੇ ਅਮੂਮਨ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਚੰਦਾ ਭਰੀ ਸੇਵਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਪੌਟੀਫ਼ਾਈ ਉੱਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜੀਆਂ ਸੁਣਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸਾਂ। ਪਰ ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਗੀਤ ਲੱਭਾ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਮੈਂ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉੱਤੇ ਹੀ ਘੁੰਡੀ (loop) ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਮੈਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੋ ਸੌ ਵਾਰੀ ਸੁਣ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ।

ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਗੀਤ ਭਾਵੇਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਦੇ ਵਿੱਚ ਯੂਟਿਊਬ ਜਾਂ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਪਰ ਮੈਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਸ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਬਣਦਾ-ਤਣਦਾ ਮਾਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤੇ ਮੈਂ ਅਜਿਹਾ ਗੀਤ ਗੂਗਲ ਪਲੇ ਸਟੋਰ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਖਰੀਦ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ।

ਅਜਿਹੇ ਗਾਣੇ ਨੂੰ ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਗੂਗਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਐਪ ਦੇ ਉੱਤੇ ਸੁਣਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੀਤ ਦਾ ਮੀਟਰ ਨਾਲ ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਗੀਤ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਸੁਣ ਲਿਆ ਹੈ।

ਜਿਹੜਾ ਗੀਤ ਮੈਂ ਉੱਪਰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ ਉਹ ਗੈਰੀ ਸੰਧੂ ਦਾ “ਦੋ ਗੱਲਾਂ” ਸੀ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਗੀਤ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇਸਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਸਕੇ ਕਿ ਨਾ!

ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਹੀ ਹਫ਼ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਸੱਜਾਦ ਅਲੀ ਦਾ ਗਾਇਆ ਗਾਣਾ ਰਾਵੀ ਲੱਭ ਗਿਆ। ਵਾਕਿਆ ਹੀ ਇਹ ਗਾਣਾ ਵੀ ਕਾਫੀ ਭਾਵੁਕ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ।

ਹੁਣ ਜਦ ਵੀ ਮੈਂ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕੋਈ ਔਡੀਬਲ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਸੁਣ ਕੇ ਵਿਹਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਲੇ ਕਿਤੇ ਆਪਣਾ ਮਿਜ਼ਾਜ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਹੁਣ ਸੱਜਾਦ ਅਲੀ ਦਾ ਰਾਵੀ ਗਾਣਾ ਘੁੰਡੀ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ।

Posted in ਕਵਿਤਾ, ਸਾਹਿਤ

2019 ਦੀ ਸਵੇਰ

ਸ਼ਾਂਤ ਸਰਘੀ ਵੇਲ਼ਾ
ਖਿੜਕੀ ‘ਚੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀਆਂ
ਤਾਰਾਰੂਆ ਪਹਾੜੀਆਂ
ਬੱਦਲਾਂ ਦੀ ਛਾਂਗੀ ਹੋਈ
ਚਾਦਰ ਵਿੱਚੋਂ
ਛਣ ਰਹੀਆਂ
ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਣਾਂ।

ਪੌਹੁਤੂਕਾਵਾ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਲਾਲਗ਼ੀ
ਮਦਮਸਤ ਹਏ ਟੂਈ ਅਤੇ
ਹੋਰ ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਅਲਾਪ
ਹਲਕੀ-ਹਕਲੀ ਪੌਣ
ਝੂਮਦੀ ਹੋਈ ਹਰਿਆਲੀ।

ਦੂਰ ਵਗਦੀ ਸ਼ਾਹਰਾਹ
ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ
ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ-ਵਿਰਲਾ ਵਾਹਨ
ਕੋਲ ਪਈ ਚਾਹ ਦੀ ਪਿਆਲੀ ਵਿੱਚੋਂ
ਵਲ਼ ਖਾਂਦੀ ਉੱਠਦੀ ਹੋਈ ਭਾਫ਼

ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ
ਪੂਰਾ ਪੱਕਾ ਸਾਥ
ਉਜਾਗਰ ਹੋ ਰਿਹਾ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ
ਨਵਾਂ ਵਰ੍ਹਾ
ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ
ਦੇ ਰਿਹਾ।

(ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹਲਕਾ-ਫੁਲਕਾ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।)