Posted in ਮਿਆਰ, ਸਮਾਜਕ

ਤਰੀਕਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?

ਤਰੀਕਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲਵੋ, ਹਰ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੁੰਦਾ  ਹੈ। ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਆਸਾਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਵੀ। ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹਾ ਚਿਰ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ। ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਮੂੰਹ ਜ਼ਬਾਨੀ ਯਾਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਲਿਖ ਕੇ ਵੀ ਰੱਖਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।

ਜੇ ਕਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਮਾਰੋ ਤਾਂ ਉਥੇ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਅਮਲੀ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਕਾਗ਼ਜ਼ੀ ਪੁਲੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਮਿਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕੰਮ ਕਲਮੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਹੱਥੀਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਜੇ ਕਰ ਸਮਾਜ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਰਹੁ ਰੀਤਾਂ, ਰਿਵਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਝੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।

ਭਾਵੇਂ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਪੁਰਜ਼ੇ ਹੋਣ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਕੜੀਆਂ ਹੋਣ, ਭਾਵੇਂ ਬਸਾਂ, ਰੇਲਾਂ ਅਤੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਆਮਦੋ-ਰਫ਼ਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਭਾਵੇਂ ਸੂਰਜ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਹੋਣ, ਗੱਲ ਕੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਹੀ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਨੇਮ ਨਾਲ ਬੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਕੋਈ ਨੇਮ ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹਾਦਸਾ ਵਾਪਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਕੋਈ ਦੁਰਘਟਨਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਾਦਸੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਹ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਗਲਤੀ ਤੋਂ ਸਬਕ ਲਵੋ ਅਤੇ ਅੱਗੋਂ ਵਾਸਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਓ। 

ਅੱਜ ਜਦ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਝਾਤ ਮਾਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਭ ਨੇਮ ਤੇ ਤਰੀਕੇ ਛਿੱਕੇ ਟੰਗੇ ਪਏ ਹਨ। ਸਭ ਕੁਝ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ। ਸਭ ਕੁਝ ਆਰਜ਼ੀ ਹੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਕ ਯਾਦ ਸ਼ਕਤੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਦੁਹਰਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਲੋਕ ਇਹ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਸਬਕ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਦੇ, ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਬਕ ਤਾਂ ਉਹੀ ਸਿੱਖਣਗੇ ਜਿਹੜੇ ਪੜ੍ਹਨਗੇ। ਇਥੇ ਤਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨੀਆਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇਕ ਮਸਲਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।    

Photo by David Waschbu00fcsch on Pexels.com

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਉਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਪਰ ਸਮਾਜਕ ਮਾਧਿਅਮ, ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਣੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਲਾਗੇ ਫਟਕਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਸਭ ਕੁਝ ਹਾਸੇ ਮਜ਼ਾਕ, ਠਿੱਠ ਮਸ਼ਕਰੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੋਛੇ ਅਤੇ ਫੋਕੇ ਫ਼ੁਕਰੇਪਣ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ਼ ਤੇ ਵਜ਼ਨ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ। ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹੈ ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹੀ ਅਕਸ। ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲੈ ਕੇ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ। 

ਕੁਝ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ ਦਾ ਸਤਲੁਜ ਯਮੁਨਾ ਨਹਿਰ ਬਾਰੇ ਇਕ ਗਾਣਾ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਯਕ ਲਖ਼ਤ ਗਾਣੇ ਦੀ ਵਾਹ-ਵਾਹ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਵਾਹ-ਵਾਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮਨਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਗਾਣੇ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ।

ਇਹ ਸਭ ਵੇਖ ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ। ਕੀ ਇਹ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਕਿਤਿਉਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ? ਕੀ ਇਸ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੋੜ ਸਕੇ? ਕੀ ਇਸ ਨਵੀਂ ਪੀੜੀ ਨੂੰ ਨਾ ਪੜ੍ਹਾ ਸਕਣ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੋਸ਼ੀ ਹਨ? ਕੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, ਰਸਾਲੇ, ਚਰਚਾਵਾਂ, ਬਾਤਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਭ ਮੁੱਕ ਗਈਆਂ? ਕੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਧੂੜ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਜੋਗੀਆਂ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਹਨ?

ਤੇ ਹੁਣ ਜੇ ਕਰ ਇਹ ਗਾਣਾ ਆ ਵੀ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕਿਹੜੇ ਅੰਬਰਾਂ ਤੋਂ ਤਾਰੇ ਤੋੜ ਲਏ ਗਏ ਹਨ? ਪਰਨਾਲਾ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਵੀ ਉਥੇ ਦਾ ਉਥੇ ਹੀ ਹੈ।

ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਰੁਝਾਉਣ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਵੱਧਦਾ ਹੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਸਿਧ ਗੋਸਟਿ ਦੇ ਵਿਰਸੇ ਵਾਲਾ ਪੰਜਾਬ ਅੱਜ ਸੰਵਾਦ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੋਇਆ, ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਅਸਲੇ ਦੀ ਝੂਠੀ ਚੌਧਰ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲੀ ਕਿਉਂ ਬੈਠਾ ਹੈ?  

Posted in ਚਰਚਾ, ਮਿਆਰ

ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੇ ਨੀ ਹੋਏ

ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਭੰਡਾਰ ਤੋਂ ਜ਼ਾਹਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਭੰਡਾਰ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਉਥੇ ਦਾ ਉਥੇ ਹੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਬਦਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। 

ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵੀ ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਘੜ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਉੱਤੇ ਸਹਿਜ ਹੀ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ। 

ਮਾਓਰੀ ਲੋਕ, ਆਓਤਿਆਰੋਆ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਮੂਲ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਓਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕੋਈ ਲਿੱਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਜ਼ਬਾਨੀ ਰਿਵਾਇਤ ਉੱਤੇ ਹੀ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਆਮਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਓਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਉਧਾਰੇ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਗਏ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਜਨਵਰੀ ਫਰਵਰੀ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।    

ਪਰ ਬੀਤੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮਾਓਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਭੰਡਾਰ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰਾਹੀਂ ਨਵੀਂ ਸਮਰੱਥਾ ਦੀ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ। ਮਾਓਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਘੜ੍ਹੇ ਅਤੇ ਜ਼ੁਬਾਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਉਧਾਰੇ ਲਏ ਸ਼ਬਦ ਅਲੋਪ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। 

Photo by SHVETS production on Pexels.com

ਇਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟੀਆ ਗਾਇਕਾਂ ਦੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਅਖੌਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਰਾਹੀਂ ਹਰੇ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ ਗਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰੀਨ ਪਿੰਕ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ। ਕਹਿਣ ਦਾ ਭਾਵ ਇਹ ਕਿ ਨਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਤਾਂ ਕੀ ਘੜ੍ਹਣੇ, ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਇਹ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਾ ਮਿਆਰ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਭ ਪੰਜਵੇਂ ਬੈਂਡ ਤਕ ਦੀ ਦੌੜ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਨਾ ਤਾਂ ਚੱਜ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਕੋਈ ਮੁਹਾਰਤ ਹੈ। ਨਾ ਘਰ ਦੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਘਾਟ ਦੇ। 

ਨਾ ਘਰ ਦੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਘਾਟ ਦੇ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦਾ ਮਾਓਰੀ ਨਾਂ ਆਓਤਿਆਰੋਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ ਉਚਾਰਨ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਇਥੋਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹ ਲਵੋ ਜਾਂ ਰੇਡੀਓ ਸੁਣ ਲਵੋ, ਆਓਤਿਆਰੋਆ ਨੂੰ ਔਟਰੀਆ ਜਾਂ ਓਟਰੀਆ ਹੀ ਦਬੱਲੀ ਫਿਰਦੇ ਹਨ।

ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੇ ਨੀ ਹੋਏ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਕੀ ਹੋਣਗੇ?

Posted in ਚਰਚਾ, ਮਿਆਰ

ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਚਿੱਠੀ…

ਉਪ ਕੁਲਪਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਨਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਚਿੱਠੀ

ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰੋ: ਅਰਵਿੰਦ ਜੀਓ,

ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਹਫ਼ਤੇ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਪ ਕੁਲਪਤੀ ਵੱਜੋਂ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਵਧਾਈ। ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਧਰਨਾਕਾਰੀਆਂ ਨੁੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦੇਣਾ ਪਿਆ ਸੀ।

ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਲਈ ਮਸਲੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੋਣਗੇ ਪਰ ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਗੱਲ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤਕ ਹੀ ਮਹਿਦੂਦ ਰੱਖਾਂਗਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਜੇ ਕਰ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਹੁਣ ਸੁਰਖ਼ਰੂ ਹੋਏ ਘੂਕੀ ਵਾਲੀ ਮਦਹੋਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਚਾਈਂ-ਚਾਈਂ ਆਪਣੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਕ੍ਰੋਮ ਬਰਾਊਜ਼ਰ ਤੇ ਗੂਗਲ ਡੌਕ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਟੂਲਜ਼ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੋਲ ਕੇ ਟਾਈਪ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮੱਦ ਉੱਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰੋ: ਅਰਵਿੰਦ, ਯਕੀਨ ਮੰਨਿਓ ਕਿ ਇਸ ਕਲਿੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿਹੜੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਖੁੱਲੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੀਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਵੀ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਨ। ਮੈਂ ਲਗਭਗ ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਭੀ।



ਇਸ ਦਾ ਭਲਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤਾਂ ਗੂਗਲ ਤੇ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਹੀਂ? ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਉਦੋਂ ਜਦ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੁਰਖ਼ਰੂ ਹਏ ਮਦਹੋਸ਼ੀਆਂ ਮਾਣ ਰਹੇ ਹਨ।

ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉੱਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਪੜ੍ਹੇ ਹੋਣਗੇ। ਸੱਚ ਮੰਨਿਓ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬਦਲ ਨਾ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਦੇ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਲੱਭਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਕਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ਘੜ੍ਹਣ ਜਾਂ ਫਿਰ ਅਪਨਾਉਣ ਦੀ ਕਦੀ ਕੋਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਟੈਕਸਟ ਬੋਰਡ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਜਿੱਥੇ ਛੱਡਿਆ ਸੀ, ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤਾਂ ਕੀ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰਨਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਨੇ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਉੱਥੇ ਹੀ ਭੋਗ ਪਾਈ ਬੈਠੀ ਹੈ।

ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ 1980ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਲਜ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਟੈਕਸਟ ਬੋਰਡ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਾਸਤੇ ਕੰਮ ਕਰੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਜੋ ਕੋਸ਼ ਬਣਾਇਆ ਉਹਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਜਾ ਕੇ ਕਾਰਖਾਨਿਆਂ ਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਲਏ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰਨਾ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਕਾਮਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦ ਭੰਡਾਰ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ। ਉਹ ਹੋਰ ਵੀ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚ ਗਏ ਤਾਂ ਕਿ ਹੋਰ ਉੱਥੋਂ ਸਥਾਨਕ ਬੋਲੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਲਿਆ ਸਕਣ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੋਰ ਸਮਰੱਥ ਹੋ ਸਕੇ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਉਸ ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਆਖਿਰਕਾਰ ਬੰਦ ਕਿਉਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ?

ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੇਸਰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਮੁਕਾਈ ਬੈਠੇ ਹਨ ਪਰ ਜੇਕਰ ਪੁੱਛੋ ਤਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਿਸੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ:

  • ਪਿਛਲੇ ੧੦ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ਘੜੇ ਗਏ ਹਨ? ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕਿਹੜੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕੰਮ ਦਾ ਮਿਆਰੀਕਰਨ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਲੋਕ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪਰਚਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ?
  • ਪੰਜਾਬੀ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕਿਹੜੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ? ਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕੋਸ਼ਾਕਾਰੀ ਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਇੰਟਰਫੇਸ (API) ਬਨਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਜੇ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਦ ਤੱਕ open source ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ?
  • ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੰਸਥਾ ਪੰਜਾਬੀ Speech to Text ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ Text to Speech ਦਾ ਕੰਮ ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਣਗੇ?
  • ਪੰਜਾਬੀ OCR ਤੇ ਕੁਝ ਮੁੱਢਲਾ ਕੰਮ ਤਾਂ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸੁਧਾਰ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕਿਹੜੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ?
  • ਛਾਪਣ ਲਈ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਫੌਂਟ ਕਈ ਹਨ ਪਰ ਅੱਜ ਕੱਲ web friendly ਫੌਂਟ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਘੜਦੇ ਹਨ। ਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਫੌਂਟ ਨਹੀਂ ਬਨਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ?

ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਸਲਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਪਰ ਦਿੱਤੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਦੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਪ੍ਰਫੈਸਰ, ਹਰ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਮਲਕੀਅਤ ਦਾ ਠੱਪਾ ਲਾ ਕੇ ਨੋਟ ਗਿਣਨ ਦੇ ਸੁਫ਼ਨੇ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਕੰਮ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਨਾਉਣਾ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ ਪਰ ਲੋਕ-ਮੁਖੀ ਕੰਮਾਂ ਵਾਸਤੇ ਤਾਂ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਪੇਟੰਟ ਵੀ ‘ਵਕੇਟ’ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਫੈਸਰ ਤਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੈਠਕਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਹ-ਬਰਫ਼ੀ-ਪਕੌੜੇ ਛਕਣ ਅਤੇ ਭੱਤੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਜੋਗੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੁਨੀਵਰਸਟੀ ਦੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਏਡਾ ਘਬਰਾਉਂਦੇ ਕਿਉਂ ਹਨ?

ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਦੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਪ੍ਰੋਫੇਸਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਕੋਈ ਅਲੋਕਾਰਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਯੁਨੀਵਰਸਟੀਆਂ ਦੇ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਈ open source ਕੰਮ ਵੇਖ ਲਵੋ:

ਕੈੰਬਰਿੱਜ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ:
https://dictionary.cambridge.org/develop.html
https://dictionary-api.cambridge.org/

ਔਕਸਫਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ:
https://developer.oxforddictionaries.com/

ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀਅਮ-ਵੈਬਸਟਰ:
https://dictionaryapi.com/

ਕੈੰਬਰਿੱਜ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਤਾਂ ਨਵੇਂ ਘੜ੍ਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਬਲੌਗ ਵੀ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ:
https://dictionaryblog.cambridge.org/

ਪ੍ਰੋ: ਅਰਵਿੰਦ, ਉੱਪਰ ਗੂਗਲ ਦਾ ਨਾਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲੈ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ। ਮਾਈਕ੍ਰੋਸੌਫਟ ਦੇ ਇਸ ਵੈਬ ਸਫ਼ੇ ਤੇ ਵੀ ਝਾਤ ਮਾਰ ਕੇ ਵੇਖ ਲਵੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਕੀ ਹੈ? ਮੂਹਰੀ ਕਿ ਫਾਡੀ?
https://www.microsoft.com/en-us/translator/languages/

ਗੱਲ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮੈਂ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਥੁੱਕ ਵਿੱਚ ਪਕਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਵੜਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਬੰਦ ਹੋ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਹਾਨਣ ਬਨਾਉਣ ਦੇ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਉਪਰਾਲੇ ਹੋਣਗੇ। ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਵਿੱਚ ਸੰਨ 1987 ਤੋਂ 1989 ਤਕ ਕੀਤੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਪੜ੍ਹਾਈ ਇਹ ਸੁਨਿਹਰੀ ਸਾਲ ਸਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਚੰਗੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਆਸ ਵਿੱਚ,
ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ

Processing…
Success! You're on the list.


Posted in ਚਰਚਾ, ਮਿਆਰ, ਸਮਾਜਕ

ਔਖੀ ਘੜ੍ਹੀ….

ਰਾਜਪਾਟ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਉਹ ਰਾਜਪਾਟ ਜਿਸਦੇ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸਿਆਸੀ ਧਿਰ ਦਾ ਬਹੁਮਤ ਹੋਵੇ, ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇ, ਕੂੜ ਪ੍ਰਚਾਰ  ਦੀ ਬਹੁਲਤਾ ਹੋ ਗਈ ਹੋਵੇ, ਬਾਹਰੀ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਤਾਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਬਾਹਰੀ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਹਊਆ ਬਣਾ ਕੇ ਨਿੱਤ ਦਿਹਾੜੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਰਾਜਪਾਟ ਚਲਾਉਣਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਔਖਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।   

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਸ ਵਪਾਰ ਦੇ ਵਿਚ ਪੈਦਾਵਾਰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਮੰਗ ਬਹੁਤੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਹੱਥੋ-ਹੱਥ ਵਿਕ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਵਪਾਰ ਚਲਾਉਣਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਔਖਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।   

ਪਰ ਉਪਰੋਕਤ ਦੱਸੇ ਦੋਹਾਂ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਵਿੱਚ ਜਦ ਕੋਈ ਆਫ਼ਤ ਆਣ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਬਿਪਤਾ ਆਣ ਘੇਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ  ਉਸ ਆਗੂ ਨੇਤਾ ਜਾਂ ਫਿਰ ਵਪਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਦਮ ਹੈ? 

ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਮੁਲਕ ਲਈ ਤਾਂ ਇਹ ਆਮ ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੁਲਕ ਰੱਬ ਦੇ ਆਸਰੇ ਹੀ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਬੀਤੇ ਸੱਤ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਜੁਮਲੇਬਾਜ਼ ਨੇ ਆ ਕੇ ਅਜਿਹੀ ਕਹਾਣੀ ਪਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਮੁਲਕ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦੁੜਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।   

ਇਸ ਦੁੜਾਉਣ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਤਕ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਕਦੇ ਥਾਲੀਆਂ ਖੜਕਾ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਕਦੇ ਬੱਤੀਆਂ ਚਮਕਾ ਲਈਆਂ। ਕਦੇ ਦਰਖ਼ਤ ਹੇਠਾਂ ਬੈਠ ਕੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਣ ਦਾ ਢੋਂਗ ਕਰ ਲਿਆ। ਬਾਕੀ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਟੀਵੀ ਦੇ ਉੱਤੇ ਚੀਕ-ਚੀਕ ਕੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਗੋਦੀ ਮੀਡੀਆ ਸਾਂਭੀ ਬੈਠਾ ਸੀ।   

ਵਕਤ ਨੇ ਕਰਵਟ ਬਦਲੀ ਅਤੇ ਨਾਮੁਰਾਦ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਮਲੇ ਨੇ ਮੁਲਕ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਣ ਘੇਰਿਆ। ਇਸ ਦੂਜੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਨੇ ਜੋ ਤਾਂਡਵ ਨਾਚ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਭੁੱਲਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਾਹਾਕਾਰ ਮੱਚ ਗਈ ਅਤੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੀਤੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਕਾਮਯਾਬ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਰਾਜਨੇਤਾ ਅਖਵਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਉਸ ਦੀ ਸੱਚਾਈ  ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵਾਕਿਆ ਹੀ ਪਰਖ ਦੀ ਘੜੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਗਿੱਲੇ ਪਟਾਕੇ ਕਿਵੇਂ ਠੁੱਸ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।   

Photo by RODNAE Productions on Pexels.com

ਪਰ ਅੱਜ ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਹਰ ਮਾਧਿਅਮ ਦੇ ਉੱਤੇ ਹੀ ਚਰਚਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਗਾਹਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।   

ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਸ ਪਾਸੇ ਤੁਹਾਡਾ ਧਿਆਨ ਦਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਮਲੇ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਥੇ  ਕੋਈ ਸਿਸਟਮ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਲਈ ਰਾਜ ਨੇਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਹੋਰ ਧਿਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਈਏਐਸ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਹਿ ਲਈਏ ਕਿ ਆਈਏਐਸ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਮਹਿਕਮੇ ਉੱਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹੁਕਮ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਭੰਗ ਰਾਜ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਭੁੱਜਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ……? ਹਾਲਾਤ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਹਨ।   

ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੇਤਾ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਅਨਪਡ਼੍ਹ ਹੋਣ ਪਰ ਇਹ ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਅੱਜ ਦੀ ਔਖੀ ਘੜ੍ਹੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬੈਠ ਕੇ ਮਲਾਈਆਂ ਖਾਣ ਦੀ ਹੀ ਸ਼ੌਕੀਨ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਕੰਮ ਕਦੀ ਕੀਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਦਾ ਇਕ ਸਬੂਤ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕਈ ਨਾਗਰਿਕ ਪੱਖੀ ਕੰਮ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮਾਇਆ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਬੂਆਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਲਈ ਖਰਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਪਰਖ ਦੀ ਘੜੀ ਆਈ ਤਾਂ ਇਹ ਤਾਸ਼ ਦੇ ਮਹਿਲ ਢਹਿ ਢੇਰੀ ਹੋਏ ਪਏ ਹਨ।   

ਅੱਜ ਦੀ ਇਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਜੇ ਕੁਝ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਵਕ਼ਤ ਦੌਰਾਨ ਜੋ ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ਿਕੰਜਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਉਸ ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਕਦੀ ਵੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਔਖੀ ਘੜੀ ਵੇਲੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ।   

ਇਸ ਲਈ ਵਕ਼ਤ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮਲਾਈ ਖਾਣੀ ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਜਮਾਤ ਦਾ ਨਿਜ਼ਾਮ ਭੰਗ ਕਰ ਕੇ ਇੱਥੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਨਾਗਰਿਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਅੱਜ ਵੀ ਇਹ ਸਬਕ ਨਾ ਸਿੱਖ ਸਕਿਆ ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਔਖੀ ਘੜੀ ਵੇਲੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਅੰਞਾਈਂ ਮੌਤ ਮਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ! 

Posted in ਖੋਜ, ਚਰਚਾ, ਮਿਆਰ

ਉਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਖੋਜ

ਅੱਜ ਐਵੇਂ ਬੈਠੇ ਬੈਠੇ ਖਿਆਲ ਆਇਆ ਕਿ ਕਿਉਂ ਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੈਲਿੰਗਟਨ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੈਲਿੰਗਟਨ ਦੀ ਐਮ. ਏ. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਪੇਪਰ ਵੇਖੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਬਹੁਤੀਆਂ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਦੇ ਵਿੱਚ ਖੋਜ-ਪੱਤਰ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧ ਆਦਿਕ ਸਨ ਤੇ ਸੱਠ ਫੀਸਦੀ ਨੰਬਰਾਂ ਤੱਕ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਸੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਇਮਤਿਹਾਨ ਜਿਹੜਾ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਦਾ, ਉਸ ਦਾ ਤੀਹ ਤੋਂ ਚਾਲੀ ਫੀਸਦੀ ਤੱਕ ਵਜ਼ਨ ਸੀ।

ਇਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਐਮ. ਏ. ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪਰਚਿਆਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜ਼ੋਰ ਆਖਰੀ ਇਮਤਿਹਾਨ ਜਿਹੜਾ ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਉਤੇ ਹੀ ਹੈ। ਖੋਜ-ਪੱਤਰ ਨਿਬੰਧ ਆਦਿ ਵਾਸਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਦਰਾਂ ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੱਕ ਹੀ ਨੰਬਰਾਂ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਹੀ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਹਾਲੇ ਵੀ ਉੱਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਖੋਜ ਦਾ ਕੰਮ ਨਾ ਮਾਤਰ ਹੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਜਾਂ ਬੋਲੀ ਬਾਰੇ ਜਿੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੋਜਾਤਮਕ ਕੰਮ ਹੋਵੇਗਾ ਉਸ ਦਾ ਉਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਿਆਰ ਵਧੇਗਾ।